به گزارش تحریریه، بحران اوکراین، با وجود درگیری‌های نظامی، همواره در پشت پرده شاهد کشمکش‌های دیپلماتیک و سیاسی بوده است. در این میان، اروپا که خود را حامی اصلی اوکراین می‌داند، با برگزاری نشستی بین‌المللی و صدور بیانیه‌ای مشترک، تلاش کرد تا بر مذاکرات صلح میان روسیه و آمریکا تأثیر بگذارد و از به حاشیه رانده شدن خود جلوگیری کند. این اقدام، در واکنش به دیدار روسای جمهور دو کشور در آلاسکا صورت گرفت و نشان‌دهنده نگرانی عمیق اروپا از نادیده گرفته شدن منافع اوکراین و خود در هرگونه توافق احتمالی است.

به همین دلیل است که سران سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس در کنار رئیس کمیسیون اروپا و دبیرکل ناتو به همراه زلنسکی به واشنگتن سفر کرده اند تا رئیس جمهور اوکراین را در دیدار امروزش با ترامپ تنها نگذارند و از نادیده گرفتن اروپا در کاخ سفید پیشگیری کنند.

بیانیه‌ای برای بازگشت به میدان

رهبران فرانسه، بریتانیا، آلمان، ایتالیا، لهستان، فنلاند و رئیس کمیسیون اروپا، در اقدامی هماهنگ، بیانیه‌ای مشترک را منتشر کردند. این بیانیه که پیش از دیدار روسای جمهور روسیه و آمریکا در آلاسکا منتشر شد، با اهدافی مشخص، به دنبال ترسیم خطوط قرمزی برای هرگونه توافق صلح بود.

مهم‌ترین بندهای این بیانیه شامل:

• مذاکره با حضور کی‌یف: در این بیانیه تأکید شده که هیچ راه‌حل دیپلماتیکی بدون مشارکت اوکراین امکان‌پذیر نیست. این موضع‌گیری، پاسخی مستقیم به گمانه‌زنی‌ها درباره توافق پنهانی روسیه و آمریکا بدون حضور اوکراین بود.

• دفاع از منافع اوکراین و اروپا: رهبران اروپایی بر لزوم دفاع از منافع کلیدی اوکراین و اروپا در زمینه امنیت تأکید کردند. این نکته، نگرانی آن‌ها از پذیرش امتیازات ارضی احتمالی توسط اوکراین را نشان می‌دهد.

• پایبندی به اصل عدم تغییر مرزها: اروپا در این بیانیه بار دیگر بر اصل عدم تغییر مرزهای بین‌المللی با اجبار پایبندی خود را اعلام کرد. این موضع، به طور غیرمستقیم، هرگونه توافق برای واگذاری مناطق تصرف‌شده به روسیه را رد می‌کند.

• پیش‌شرط آتش‌بس: بیانیه مشترک، «مذاکرات معنادار» را تنها در شرایط «آتش‌بس یا کاهش عملیات نظامی» ممکن دانسته است. این پیش‌شرط، در تضاد با دیدگاه‌هایی است که مذاکره را پیش از توقف درگیری‌ها ممکن می‌دانند.

• فشار بر روسیه: رهبران اروپایی اعلام کردند که تلاش‌های دیپلماتیک باید با اعمال فشار بر روسیه همراه باشد. آن‌ها برای حمایت از اوکراین، آمادگی خود را برای ادامه کمک‌های نظامی و مالی و همچنین حفظ و اعمال اقدامات محدودکننده علیه روسیه اعلام کردند.

این بیانیه پس از یک نشست مهم در بریتانیا، با حضور مشاوران امنیت ملی کشورهای اروپایی، مقامات آمریکایی و نمایندگان دولت زلنسکی، منتشر شد. این نشست اضطراری، به ویژه با توجه به تدارکات برای دیدار پوتین و ترامپ، نشان‌دهنده عجله اروپا برای اثرگذاری بر این روند بود. به گفته تحلیلگران، اروپا از مذاکرات صلح کنار گذاشته شده بود و این بیانیه، تلاشی برای بازگشت به بازی بود.

نگرانی‌های اصلی اروپا و اوکراین

اصلی‌ترین نگرانی اروپا و اوکراین، مسئله امتیازات ارضی احتمالی است. پیش از این، دونالد ترامپ، به طور تلویحی به موضوع «تبادل اراضی» اشاره کرده بود که واکنش تند کی‌یف را به دنبال داشت. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، به صراحت چنین سناریویی را غیرقابل قبول دانسته و تأکید کرده که اجازه «دومین تلاش برای تقسیم» کشورش را نخواهد داد. این موضع‌گیری، نشان می‌دهد که کی‌یف با به رسمیت شناختن خط مقدم کنونی جنگ به عنوان مرز با روسیه به شدت مخالف است.

در همین راستا، در جریان نشست بریتانیا، کی‌یف و اروپا «طرح صلح» خود را ارائه کردند که برقراری آتش‌بس را به عنوان شرط اصلی برای هرگونه گام آتی در جهت حل بحران قرار می‌دهد. این طرح همچنین بر این باور است که تبادل اراضی تنها بر اساس اصل «متقابل بودن» امکان‌پذیر است.

دیدگاه تحلیلگران: از حاشیه رانده شدن تا تلاش برای تأثیرگذاری

تحلیلگران سیاسی بر این باورند که بروکسل عملاً از روند مذاکرات صلح کنار گذاشته شده و اکنون می‌کوشد بر این وضعیت تأثیر بگذارد.

«وادیم کوزیولین» رئیس مرکز تحقیقات جهانی و روابط بین‌الملل آکادمی دیپلماتیک وزارت امور خارجه روسیه، در گفتگو با خبرگزاری RT، معتقد است که اروپایی‌ها می‌خواهند «به آخرین واگن بپرند»، زیرا بیم آن دارند که دیدار پوتین و ترامپ بدون مشارکت آن‌ها و زلنسکی نتیجه‌ای در بر داشته باشد.

به گفته او، هدف تمامی طرح‌های اروپایی این است که یا جلوی توافقات دوجانبه را بگیرند، یا مشارکت زلنسکی و در حالت ایده‌آل اتحادیه اروپا را در مذاکرات تضمین کنند. او حتی این احتمال را رد نکرد که اروپایی‌ها ممکن است با استفاده از تحریکات مختلف، برای جلوگیری از توافق بین روسیه و آمریکا تلاش کنند.

«ولادیمیر بروتر» کارشناس علوم سیاسی، نیز دیدگاه مشابهی دارد و تأکید می‌کند که ترامپ برای اجرای هرگونه توافق با روسیه در مورد اوکراین، به توافق با اتحادیه اروپا، به عنوان حامی مالی اصلی کی‌یف، نیاز دارد. او معتقد است که ترامپ به تنهایی نمی‌تواند به نتیجه مطلوب برسد و باید با شرکای خود به توافق برسد.

بروتر به بی‌اعتمادی روسیه به حرف غرب اشاره کرده و می‌گوید که «ادامه عملیات ویژه نظامی تنها تضمین برای اجرای شروط روسیه است.»

«استانیسلاو تکاچنکو» استاد دانشگاه دولتی سن پترزبورگ و عضو اندشکده والدای، واکنش شتاب‌زده اروپا را نشان‌دهنده از دست رفتن استقلال عمل بروکسل می‌داند. او معتقد است که مذاکره پوتین و ترامپ، یک پیروزی اطلاعاتی و دیپلماتیک برای مسکو و واشنگتن بوده، و نشان داده است که بحران اوکراین، در شکل سیاسی‌اش، به درون خود اتحادیه اروپا منتقل شده است.

او همچنین پیش‌بینی می‌کند که اروپا و کی‌یف تمام تلاش خود را به کار خواهند گرفت تا نتایج نشست آلاسکا را بی‌اعتبار کنند و حتی ممکن است به اقدامات تحریک‌آمیزی دست بزنند تا روند صلح را مختل کنند.

چندپارگی و بی‌اعتمادی

واکنش اروپا به نشست روسیه و آمریکا، نشان‌دهنده چندپارگی و فقدان یک موضع یکپارچه و منسجم در قبال اوکراین و روسیه است. این وضعیت، استقلال تصمیم‌گیری بروکسل را کاهش و این اتحادیه را در موقعیتی قرار داده که برای تأثیرگذاری بر روندهای مهم جهانی، به صورت شتاب‌زده و از طریق بیانیه‌هایی مشترک عمل کند.

در نهایت، با توجه به بی‌اعتمادی عمیق روسیه به وعده‌های غرب و نگرانی اروپا از به حاشیه رانده شدن، مسیر پیش روی صلح در اوکراین بسیار پیچیده و دشوار به نظر می‌رسد. موفقیت هرگونه توافق احتمالی، نه تنها به اراده روسیه و آمریکا، بلکه به توانایی آن‌ها برای متقاعد کردن اروپا و اوکراین برای پذیرش یک راه‌حل دیپلماتیک نیز وابسته خواهد بود. اما با توجه به اینکه هر دو طرف اوکراین و اروپا همچنان بر خطوط قرمز خود پافشاری می‌کنند، چشم‌انداز رسیدن به یک راه‌حل جامع در کوتاه‌مدت، مبهم باقی می‌ماند.

پایان/